تجاوز انسان ها به حدود بستر و حریم رودخانه‌ها عموما باعث ایجاد تغییرات گسترده در ریخت و وضعیت هندسی رودخانه ها شده و به دنبال این تغییرات در هنگام وقوع سیلاب ها، جریانات سیلابی از مجرای رودخانه خارج شده و اراضی اطراف آن را در برمی گیرد. این حادثه به طور معمول سبب بروز مسائل و مشکلاتی می گردد که تبعات فراوان آن گاها تا مدت ها قابل لمس است. رودخانه ها سامانه های زنده، طبیعی و بسیار پیچیده ای هستند که در مقابل کوچک ترین تغییرات واکنش های بزرگی از خود به نمایش می گذارند. حال اگر ایجاد تغییرات در رودخانه ها به صورت علمی و با انجام محاسبات و بررسی های کافی صورت نگیرد، عموماً پیامدهای خوشایندی برای آینده این تغییرات قابل تصور نیست. یکی از مشخص ترین نتایج منفی ایجاد تغییرات در این سامانه ها وقوع سیلاب های مخربی است که علاوه بر تخریب اراضی سیل گرفته و تحمیل ضررهای مالی، گاها خسارات جانی دلخراشی را نیز بر جای می گذارند. یکی از عوامل اصلی ایجاد تغییرات غیراصولی در رودخانه ها، دخل و تصرفات انسانی به حدود بستر و حریم رودخانه ها می باشد. در ایران، انجام مطالعات رودخانه ها برای اجرای طرح های عمرانی، زیست محیطی، حفاظت سیلاب، ساماندهی سامانه رودخانه و غیره بر اساس قانون به شرکت های آب منطقه ای استان ها محول گردیده است. بر این اساس شرکت های آب منطقه ای با همکاری شرکت های مهندسین مشاور و با بهره گیری از توان مطالعاتی آن ها اقدام به تعیین حدود بستر و حریم رودخانه ها می نمایند.
نمونه بارزی از تجاوز به حدود بستر و حریم رودخانه ها را می توان در گسترش بی رویه زمین های کشاورزی به درون مجاری رودخانه ها دانست. دخل و تصرف کشاورزان به درون حدود بستر رودخانه ها سبب کاهش حجم مجرای رودخانه ها برای انتقال جریان سیلاب‌های محتمل می شود. این امر سبب خروج جریان آب از مجرای اصلی رودخانه شده و باعث آب گرفتگی و تخریب اراضی اطراف رودخانه می گردد که تبعات این واقعه، باعث آغاز مشکلات اجتماعی در بین روستاییان و ساکنین اطراف رودخانه می شود. کشمکش های ناشی از وقوع سیلاب در بین روستاییان، که عموماً به دلیل از بین رفتن زمین های مرغوب و ارزشمند کشاورزی و یا به علت تجاوز به زمین های مجاور می باشد، نمونه ای از تبعات اجتماعی وقوع سیلاب ها در این مناطق است. با توجه به این که رودخانه ها نهایتا به مخزنی انتهایی مانند دریاها یا دریاچه ها منتهی می گردند؛ تنگ سازی مجاری رودخانه ها که باعث پخش شدگی جریان سیلاب در خارج از مجرای اصلی رودخانه می شود، امکان انتقال تمام حجم آب سیلابی به مخزن انتهایی را با مشکل روبرو می سازد.
ساخت و ساز غیر مجاز در بستر و حریم رودخانه
توسعه کشاورزی در حریم وبستر رودخانه -محدوده شهرستان تالش
مناطق شهری نیز در صورت عدم مطالعه صحیح شرایط رودخانه و ایجاد تغییرات غیراصولی در مسیر رودخانه، تبعات وقوع سیلاب ها حتی مشخص تر از مناطق روستایی خواهد بود. در مناطق شهری عدم رعایت اصول مهندسی رودخانه باعث خروج جریان های سیلابی از مجرای اصلی رودخانه و پخش شدن جریان در خیابان ها و معابر شهری می گردد. این پدیده علاوه بر ایجاد مشکلاتی در بخش حمل ونقل شهری و آسیب رساندن به زیرساخت ها، خطرات جانی و مالی به مراتب شدیدتری نسبت به مناطق روستایی بر جای می گذارد.
به عنوان مثال آنچه در سیلاب مهر 1397 منطقه تالش اتفاق افتاد و باعث خساراتی گردید، در واقع ماحصل تغییرات انجام یافته در بستر رودخانه ها و مسیل ها به دست عوامل انسانی بود. در چنین شرایطی امکان تخریب سازه هایی همچون پل ها، تیرهای برق، تخریب اراضی کشاورزی ، آسیب و تخریب ساختمان های مسکونی و نشست زمین مدتی پس از وقوع و اتمام سیل ، قابل تصور می باشد .
وجود راههای روستایی در بستر اصلی رودخانه ها
و عدم رعایت استانداردها در ساخت سازه های مواصلاتی نظیر پل و راههای ارتباطی
